W związku z tym, że od lat wielu młodych ludzi nie tylko zaczyna, ale również kontynuuje swoją karierę zawodową na podstawie umowy zlecenie, postanowiłem przybliżyć szczegóły jej działania oraz wyjaśnić kilka kwestii, które ciągle budzą wątpliwości. W najbliższym czasie postaram się też opisać działanie umowy o dzieło, a następnie porównać funkcjonowanie obu tych umów cywilnoprawnych do umowy o pracę.

Co to jest umowa zlecenie?

Tak jak już wspomniałem we wstępie umowa zlecenie to przede wszystkim umowa cywilnoprawna, co sprawia, że przy jej zawieraniu, funkcjonowaniu, rozwiązywaniu czy rozstrzyganiu sporów jej dotyczących zastosowanie mają przepisy Kodeksu Cywilnego, a nie prawa pracy. Jako umowę zlecenie należy rozumieć zobowiązanie osoby (zleceniobiorcy) do wykonania czynności prawnej (np. pracy) na rzecz innej osoby bądź podmiotu (zleceniodawcy), na warunkach określonych w tej umowie.

Umowa zlecenie a składki ZUS

Od 1 stycznia 2016 roku weszła w życie nowelizacja ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, która wprowadziła obowiązek oskładkowania umów zlecenie do wysokości płacy minimalnej w danym roku kalendarzowym. Oczywiście obowiązkiem ubezpieczenia nadal będzie objęta pierwsza umowa, jednak w przypadku osób pracujących jednocześnie na kilku takich umowach składki muszą być odprowadzane także z kolejnych umów aż do poziomu najniższej krajowej. Zarówno składka na ubezpieczenie społeczne, jak i składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe są obowiązkowe (nie dotyczy to studentów do 26 roku życia o czym trochę później).

Składki dobrowolne – ubezpieczenie chorobowe

Przy umowie zlecenie występuje również składka ZUS, która jest dobrowolna i o jej płaceniu decyduje zleceniobiorca. Jest to składka na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe, a objęcie nim następuje od dnia wskazanego we wniosku zgłoszenia tej sprawy, o ile zgłoszenie do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnych i rentowych zostanie złożone w terminie do 7 dni od rozpoczęcia wykonywania umowy zlecenie.

Umowa zlecenie dla studenta

Jak już wcześniej pisałem w sytuacji, gdy student nie ma jeszcze ukończonych 26 lat nie podlega on ubezpieczeniom, co sprawia, że pracodawca nie musi opłacać dla niego składek. Musi zacząć je regulować od momentu ukończenia przez zleceniobiorcę – studenta 26 roku życia. Student (dotyczy to również uczniów szkół średnich, czy gimnazjów) nie podlega ubezpieczeniom społecznym, ani zdrowotnym z tytułu umowy zlecenia ani obowiązkowo, ani dobrowolnie, w związku z czym pracodawcy poszukują najczęściej osób ze statusem studenta. Dowód potwierdzający status studenta to zaświadczenie wydane przez dziekanat bądź ważna legitymacja studencka.

Umowa zlecenie a koszty uzyskania przychodu

Istotne znaczenie w przypadku przeliczenia kwoty brutto na netto z umowy zlecenie mają koszty uzyskania przychodu, przede wszystkim dlatego, że pomniejszają one podstawę opodatkowania. W związku z tym istnieje zależność, że im wyższe koszty uzyskania przychodu, tym niższy podatek dochodowy. Standardowa wysokość kosztów uzyskania przychodu to 20%, jednak występują również koszty uzyskania przychodów na poziomie 50%. Prawo do wykazywania wyższych kosztów należy udokumentować, co jest możliwe o ile przy zleceniu występuje rozporządzanie prawami autorskimi albo wartościami niematerialnymi i prawnymi, a na stosowanie kosztów tej wysokości wskazuje umowa, np. umowa z dziennikarzem czy grafikiem.

Umowa zlecenie a podatek dochodowy

W sytuacji, gdy pracodawca zawiera umowę zlecenie z osobą, która nie jest jego pracownikiem to opodatkowanie tej umowy jest uzależnione od kwoty należności z niej wynikającej. Wyróżniane są 3 warianty opodatkowania umowy zlecenie:

1. Zryczałtowany podatek dochodowy. Jest on liczony od kwoty osiągniętego przychodu i wynosi 18%. Z tej formy opodatkowania można korzystać wyłącznie w sytuacji, gdy kwota umowy nie przekracza 200zł. W tej sytuacji pracodawca nie wystawia zleceniobiorcy żadnej informacji o uzyskanym przychodzie, a zleceniobiorca nie wykazuje tych przychodów w rocznym rozliczeniu podatkowym PIT. Należy zaznaczyć, że pracodawca pobiera zryczałtowany podatek dochodowy od przychodu, który nie jest pomniejszany o koszty uzyskania przychodu oraz składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne.
2.  Opodatkowanie na zasadach ogólnych. W sytuacji, gdy kwota wynagrodzenia w umowie zlecenia jest wyższa od 200zł podlega ona opodatkowaniu na zasadach ogólnych. Należy zwrócić uwagę, że pod uwagę brana jest kwota na umowie, a nie kwota wypłacana zleceniobiorcy (w sytuacji płatności ratalnych). Przy opodatkowaniu na zasadach ogólnych po zakończeniu roku podatkowego, do końca stycznia, płatnik podatku (zleceniodawca) jest zobowiązany do przekazania do właściwego US deklaracji PIT-4R, w której wykazuje zapłacone w ciągu roku podatkowego zaliczki na podatek dochodowy. Do końca lutego natomiast ma obowiązek przekazania zarówno zleceniobiorcy, jak i odpowiedniemu US deklaracji PIT-11, na podstawie której zleceniobiorca sporządza swoje roczne rozliczenie podatkowe.
3. Opodatkowanie na zasadach ogólnych – stawka godzinowa. W sytuacji, gdy umowa zlecenie określa stawkę godzinową dla zleceniobiorcy, a jego wynagrodzenie uzależnione jest od ilości przepracowanych godzin należy zastosować przepisy opodatkowania na zasadach ogólnych. Niemożliwe jest skorzystanie ze zryczałtowanej formy opodatkowania, ponieważ umowa nie określa jasno kwoty wynagrodzenia zleceniobiorcy.

Przeczytaj także: Umowa o dzieło – podatek, przeniesienie praw autorskich, urlop itp

Umowa zlecenie a roczne rozliczenie podatkowe PIT (zwrot podatku)

Kwota wolna od podatku w Polsce nadal (niestety) wynosi 3091 zł, a więc jest to suma zarobków w ciągu roku, która nie powoduje obowiązku zapłaty podatku dochodowego. Jest on naliczany od każdej nadwyżki tej kwoty. Jeżeli zleceniodawca wypłacając wynagrodzenie odprowadzał również zaliczki na podatek dochodowy to zleceniobiorcy należy się zwrot podatku za rok ubiegły do max. kwoty 556 zł (jeżeli przez rok zarobił 3091 zł). Jeżeli zarobił mniej to zwrot będzie proporcjonalnie mniejszy, a jeżeli więcej to co prawda pojawi się obowiązek podatkowy, jednak niewykluczone, że i tak otrzyma on zwrot części nadpłaconego podatku.

Umowa zlecenie a urlop

Zgodnie z przepisami Kodeksu Cywilnego dotyczącymi umowy zlecenia zleceniobiorcy nie przysługuje prawo do urlopu wypoczynkowego. Osoba pracująca na podstawie umowy zlecenie musi liczyć się z tym, że jeżeli chce mieć wolny dzień to wtedy nie zarabia.

Umowa zlecenie a czas pracy

Umowa zlecenie nie określa zazwyczaj sztywnych godzin, ani dni pracy. Zleceniobiorcy nie obowiązują więc dobowe czy tygodniowe normy czasu pracy i odpoczynku. Obowiązki wynikające z umowy zlecenia można wykonywać również po godzinach pracy na etacie. Umowa zlecenie to tzw. umowa starannego działania. Oznacza to, że strony umawiają się, iż przyjmujący zlecenie wykonana określoną czynność na rzecz zlecającego w czasie trwania tej umowy. Umowa zlecenie charakteryzuje się tym, że to przyjmujący zlecenie organizuje sobie czas pracy – tak, aby zrealizować zlecenie w umówionym terminie. Zlecający nie ma zatem wpływu ile godzin dziennie czy w miesiącu będzie pracował przyjmujący zlecenie.

Umowa zlecenie a staż pracy

Zgodnie z tym co pisałem wyżej, jeżeli umowa zlecenie stanowi jedyne źródło dochodu, występuje obowiązek odprowadzania do niej składek na ubezpieczenie społeczne (z wyjątkiem dobrowolnych składek chorobowe). Okresy, w których odprowadzane są te składki wliczane są do tzw. okresów składkowych, dających prawo do emerytury. Mimo, to okresy te nie są liczone do stażu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze, takie jak np. ilość dni urlopu wypoczynkowego w ciągu roku czy dodatek stażowy.

Umowa zlecenie na czas określony i nieokreślony

Kodeks cywilny w żaden sposób nie określa tego, jak długo może trwać umowa zlecenie. Jej koniec może wynikać z rozwiązania lub wykonania zlecenia w całości. Zlecenie natomiast może być określone w umowie jako jednorazowe działanie (łatwiej wtedy wskazać termin wykonania zlecenia, a więc końca umowy) bądź powtarzalne czynności wykonywane na rzecz zleceniodawcy (w takiej sytuacji umowa przyjmuje formę umowy na czas nieokreślony).

Umowa zlecenie z własnym pracodawcą

Pracodawca ma możliwość zawarcia z własnym pracownikiem zatrudnionym na etacie dodatkowej umowy zlecenie, o ile nie będzie ona miała cech umowy o pracę oraz będzie dotyczyć prac rodzajowo innych, od tych które dany pracownik wykonuje w ramach swojego stosunku pracy.

Rozwiązanie (wypowiedzenie) umowy zlecenie

Zakończenie obowiązywania umowy zlecenie poza jej wykonaniem, a więc wygaśnięciem, może nastąpić poprzez rozwiązanie. Jak więc rozwiązać umowę zlecenie?

1. Za porozumieniem stron. Umowę zlecenie, jak każdą inną umowę można rozwiązać poprzez porozumienie stron. Polega to na sporządzeniu pisemnego porozumienia (zwanego również aneksem rozwiązującym), w którym obie strony umowy zgodnie postanawiają, z którym dniem następuje rozwiązanie umowy. Porozumienie to określa również, czy strony mają do siebie ewentualne roszczenia oraz to w jaki sposób zostaną one zaspokojone. Często zawierane są klauzule wzajemnego zrzeczenia się roszczeń, co ma na celu definitywne zakończenie współpracy i rozliczenie umowy.
2. Poprzez wypowiedzenie jednej ze stron. Jeżeli umowę zlecenia wypowiada zleceniodawca, to powinien on zwrócić zleceniobiorcy wszystkie wydatki poniesione w celu należytego wykonania zlecenia. Oczywiście zleceniodawca jest również zobowiązany do wypłacenia wynagrodzenia za zlecenie aż do momentu jego wypowiedzenia. W sytuacji gdy umowę zlecenie wypowiada zleceniobiorca bez ważnego powodu to zobowiązany jest pokryć szkodę wynikającą z tego tytułu dla zleceniodawcy. Wypowiedzenie umowy zlecenia następuje ze skutkiem natychmiastowym, chyba że inaczej określa to umowa bądź wypowiadający określił ten termin w wypowiedzeniu.

Podsumowanie

Chociaż umowa zlecenie nie jest doskonała i nie chroni praw pracownika tak jak umowa o pracę, to uważam, że jej istnienie jest potrzebne. Dobrze sprawdza się w przypadkach prac dorywczych, sezonowych oraz w sytuacji, gdy chcemy dorobić trochę do etatu czy podczas studiów. Umowa zlecenie daje także możliwość zdobycia doświadczenia oraz rozwoju kariery zawodowej w innej dziedzinie równocześnie z etatem.

Przeczytaj także: Plusy i minusy pracy w domu